77 rocznica zakończenia walk o Głogów

Dziś - 1 kwietnia - mija 77 lat od zakończenia w Głogowie działań wojennych. Siedmiotygodniowe oblężenie zmieniło miasto w ruinę.

Już w lipcu 1944 roku w Berlinie zapada decyzja o utworzeniu z Głogowa miasta - twierdzy. Komendantem Festung Glogau twierdzy zostaje płk Ernst Guksch. Jego głównym zadaniem jest przygotowanie miasta do obrony. Wokół miasta powstają dwa pasy obwarowań. Wewnętrzna linia przebiega od fortu Stern przez stadion, cmentarz przy obecnej ul. Legnickiej, koszary Hindenburga (dziś koszary przy ul. Wojska Polskiego) i dalej w kierunku Odry. Z kolei zewnętrzy pas obronny przebiega od północy ze Skidniowa przez Kotlę do Rowu Krzyckiego i Odry, od południa z Wojszyna przez Borek, Przedmoście, Turów, Smardzów, Łagoszów Mały, Nielubię, Domaniowice do Brzegu Głogowskiego. W mieście też powstają liczne punkty obrony.

Z początkiem 1945 r. rozpoczyna się masowa ewakuacja ludności cywilnej. Szacuje się, że do czasu rozpoczęcia działań wojennych z miasta wyjechało ok. 30 tys. osób. W siłę rósł garnizon. Głogowa broniło ponad 9 tys. żołnierzy. 21 stycznia 1945 r. Głogów zostaje ogłoszony miastem zamkniętym, a dowództwo obejmuje Jonas zu Eulenburg.

Pierwsze radzieckie bomby spadają na Głogów już 23 stycznia. Na miasto naciera 329. Dywizja Piechoty pod dowództwem płk. Fiodora Adaszewa. Atak zostaje zatrzymany 2 lutego w pobliżu Grodźca Małego, a w wyniku działań Rosjanie tracą kilka czołgów. Jednocześnie trwa zamykanie pierścienia od strony południowej, co ostatecznie nastąpiło 14 lutego (podaje się również 12 lutego). Od tego dnia datuje się początek oblężenia Głogowa. 

W okrążonym mieście pozostało, oprócz wojska, ok. 1000 osób cywilnych. Wśród nich byli też robotnicy przymusowi. Z każdym dniem pierścień wokół Głogowa zacieśnia się. Walki uliczne w mieście rozpoczynają się 22 lutego i są niezwykle ciężkie.

Dr Janusz Chutkowski w książce "Głogów w XX w." opisał wspomnienia uczestnika walk gen. Wiktora Woronina - "Strzelanina była okrutna. Na hitlerowców waliło się tysiące bomb lotniczych, bito w nich z dział i moździerzy. Saperzy podchodzili do miasta od strony południowej, od prawego brzegu Odry. Dwa bataliony inżynieryjno-saperskie musiały przedostawać się do piwnic i wysadzać je dużymi ładunkami trotylu, razem z siedzącymi tam hitlerowcami".

26 marca od strony dworca kolejowego rozpoczyna natarcie 389. Dywizja Piechoty. Wspiera ją  artyleria. 30 marca zostają zdobyte koszary Hindenburga. Dzień później Rosjanie wypierają Niemców z Ostrowa Tumskiego. W tym momencie komendant Eulenburg zaprzestaje obrony i wydaje rozkaz o ratowaniu się. Sam, pod osłoną nocy, przebija się w okolicy Nielubi i ucieka wraz z 800 żołnierzami w kierunku Przemkowa. Tam grupa zostaje rozbita. Śmierć dopada komendanta prawdopodobnie w okolicach Bolesławca.

Po ucieczce Eulenburga władzę w mieście przejmuje kpt. Otto Streber, który swój punkt dowodzenia organizuje w hotelu Hindenburg (po wojnie hotel Odra u zbiegu ul. Poczdamskiej i Jedności Robotniczej). Opiera się rosyjskiemu wezwaniu do kapitulacji, ale gdy pod hotel podjeżdążają cztery czołgi  - dowódca nie ma już wyjścia.

Akt kapitulacji zostaje podpisany 1 kwietnia w budynku przy ul. Obrońców Pokoju (dziś siedziba banku).

W Głogowie pozostało 600 zdolnych jeszcze do walki żołnierzy oraz 1000 rannych. Oblężenie przeżyło ok. 600 cywilów, dla których wojna jeszcze się nie skończyła. W książce Chutkowskiego wspominała dzień 1 kwietnia mieszkanka Ilse Bottin-Nielschulz - "W niedzielę wielkanocną wkroczyli do miasta Rosjanie. Zaczęli wyganiać wszystkich mężczyzn i kobiety z piwnic na place przed szkołą Pestalozziego (dziś I LO) i przy Lasku Pionierów. Młode kobiety i dziewczyny zostały zatrzymywane w domach i gwałcone. Nie oszczędzono żadnej z nich. Wypędzono nas pod groźbą karabinów do pobliskich wiosek".

W wyniku działań wojennych w Głogowie zginęło 750 żołnierzy niemieckich i 3,5 tys. Rosjan. Zniszczono 88,5 proc. budynków, 74,3 proc. budynków gospodarczych i 83 proc. obiektów przemysłowych. Resztę dopełniła powojenna wywózka cegieł na m.in. odbudowę stolicy.

Foto: MAH w Głogowie, Głogowskie Forum Historyczne, R. Sanojca, arch. I. Dominiaka i A. Wiśniewskiego, K. Zawicki
RED