Perła historycznego Głogowa. Najstarszy znany widok kolegiaty z 1698 roku

Jedyna świątynia prawobrzeżnego Głogowa uchodzi w opiniach historyków za najstarszą z kolegiat na ziemiach polskich.

Na Śląsku rangą ustępowała tylko katedrze wrocławskiej. Była również najhojniej uposażoną świątynią, stąd wiemy dlaczego cieszyła się niezwykłą godnością wśród kolegiat całej ówczesnej diecezji. Gościli w niej władcy państw i książęta poszczególnych księstw czy dzielnic.

W czasach pierwszych Piastów protoplastą kolegiaty, był kościół grodowy p.w. Św. Bartłomieja, o którym wspominał w „Kronice polskiej” Gall Anonim, pisząc o obronie głogowian przed armią niemiecką w 1109 roku. W 1120 roku przy kościółku założona została Kapituła Kolegiacka. Inicjatorami byli: zarządca grodowy Wojsław i biskup wrocławski Heymo. Odtąd miejsce to stało się centralnym ośrodkiem życia intelektualnego Głogowa i ziemi głogowskiej.

Po spaleniu Głogowa w trakcie wojny polsko-cesarskiej w 1157 roku na gruzach kościoła grodowego, wybudowano kolejną świątynię, której fundamenty możemy zobaczyć po zejściu do kaplicy romańskiej obecnego kościoła. Przy świątyni w średniowieczu funkcjonowała szkoła, którą kończyli wielcy głogowianie, np. późniejszy profesor Akademii Krakowskiej – Jan z Głogowa – nauczyciel Mikołaja Kopernika. Wspaniałe i cenne zbiory znajdowały się w przykolegiackiej bibliotece – jednej z najstarszych tego typu instytucji na Śląsku.

W XV wieku świątynia została gruntownie przebudowana w kształcie, który z niewielkimi zmianami przetrwał do naszych czasów. W 1831 roku zawaliła się poprzednia wieża kościoła, którą zastąpiła nowa; znana nam dziś; neogotycka wieża o wysokości ponad 70 metrów. Jej wierzchołek zdobi dziś oryginalny pozłacany krzyż. Przy skali zniszczeń miasta w 1945 roku jak i ciężkich czasów powojennych, to wyjątkowy fakt. Kolegiata słynęła też z cennego i bogatego wyposażenia wnętrza. Do dziś wiele zabytków zostało zniszczonych lub zaginęło podczas ostatniej wojny. Najcenniejszym dziełem sztuki z kolegiaty jest obraz Madonny z dzieciątkiem (Łukasza Cranacha z 1518 roku), który do dziś znajduje na terenie Rosji.

Idea odbudowy kolegiaty zrodziła się dopiero w latach 80. ubiegłego wieku i była powiązana z budową innego ośrodka sakralnego w mieście – kościoła pw. Miłosierdzia Bożego na os. Piastów Śląskich. Dziś, mimo cały czas prowadzonych prac remontowych, w kolegiacie odbywają się najważniejsze miejskie uroczystości sakralne. Samo otoczenie kolegiackie jest już w staranny sposób zagospodarowane, co czyni cały kompleks atrakcyjnym miejscem zarówno dla zwiedzających jak i tych szukających wytchnienia i odpoczynku.

Dariusz Andrzej Czaja