Granice wolności słowa i odpowiedzialność za ich naruszenie

Jednym z najważniejszych praw, jakie przyznaje nam Konstytucja, jest swoboda wyrażania poglądów. W jej ramach jesteśmy uprawnieni do wyrażania osobistych ocen oraz prezentowania własnych opinii w różnych dziedzinach naszego życia. Niestety, coraz częściej zdarza się nam zapominać, że tzw. "wolność słowa" nie ma nieograniczonego charakteru.

Granice wolności słowa
W dzisiejszych czasach nie jest łatwo określić granice wolności słowa. Można jednak przyjąć, że w codziennym życiu powinno je wyznaczać przede wszystkim poszanowanie praw i wolności innych osób fizycznych, jak również prawnych. W tym kontekście, do zachowań naruszających swobodę wypowiedzi, zaliczyć należy nieprawdziwe czy też obraźliwe wypowiedzi szkalujące inne osoby. Pamiętajmy jednak, że dopiero analiza wszystkich okoliczności konkretnego przypadku pozwala ocenić czy doszło do naruszenia.

Prawo do krytyki osób publicznych
Co do zasady również osobom publicznym (np. politykom) przysługuje prawo do ochrony dobrego imienia, lecz jest ona mniejsza niż w przypadku przeciętnego obywatela. Przyjmuje się bowiem, że osoba publiczna powinna być świadoma, że jej życie, czyny oraz poglądy będą poddawane ocenie i weryfikacji, ponieważ społeczeństwo ma prawo do pełnej informacji o wszystkich przejawach życia publicznego.

Ochrona w prawie karnym
Naruszenie granic swobody wypowiedzi może w pierwszej kolejności skutkować odpowiedzialnością karną. Stanie się tak po pierwsze, gdy dopuścimy się przestępstwa zniesławienia innej osoby. Za takie zaś uznać należy pomówienia o takie postępowanie lub właściwości, które mogą ją poniżyć w oczach opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności. Drugim przypadkiem będzie sytuacja w której dopuścimy się znieważenia innej osoby - i to nawet pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do tej osoby dotarła. Za każdy z tych czynów grozi nam kara grzywny, ograniczenia wolności, a nawet pozbawienia wolności do 1 roku (w razie posłużenia się środkami masowego komunikowania). Ściganie każdego z tych przestępstw odbywa się poprzez wniesienie do sądu prywatnego aktu oskarżenia.

Ochrona w prawie cywilnym
Dobre imię danej osoby fizycznej lub prawnej stanowi jedno z dóbr osobistych. W przypadku więc przekroczenia granic wolności słowa, ochrony tych wartości poszukiwać możemy również na gruncie przepisów dotyczących dóbr osobistych. Zatem w sytuacji zagrożenia możemy więc zażądać zaniechania bezprawnego działania. Natomiast w razie dokonanego naruszenia, możemy domagać się usunięcia jego skutków (np przeprosin), zadośćuczynienia na swoją rzecz lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na cel społeczny. Niezależnie od tego możemy domagać się od sprawy naprawienia szkody majątkowej. Powyższe działania wymagać będą wniesienia pozwu o ochronę dóbr osobistych do właściwego sądu.

Biorąc pod uwagę możliwe konsekwencje naruszenia granic wolności słowa, warto pamiętać, aby przy korzystaniu z przysługujących nam uprawnień nie naruszać praw i wolności innych osób.
RED