Głogowska fara to trójnawowa hala z licznymi kaplicami

Od zachodu wznosi się – choć dziś uszkodzona – monumentalna wieża, która ze względu na bliskie położenie średniowiecznych murów miejskich, wykorzystywana była jako element obronny.

Przed jej uszkodzeniem sięgała wysokości ponad 60 metrów. W wejście do świątyni wbudowany jest gotycki portal, w którym do dziś przetrwało popiersie patrona kościoła – Świętego Mikołaja. Kościół ten, jest trzecim z kolei – po wczesnośredniowiecznym kościele grodowym na Ostrowie Tumskim oraz kościele pw. Świętego Piotra – na którego fundamentach znajduje się Biblioteka Świętego Pielgrzyma – pomnik poświęcony Papieżowi Janowi Pawłowi II.

Powstanie fary datuje się najpóźniej na okres do 1240 roku, natomiast najstarsza wzmianka o świątyni datowana jest na 1287 roku. Jej budowa miała ogromne znaczenie na lokację Głogowa w 1253 roku. Od początku swojego istnienia była to najważniejsza świątynia dla mieszkańców lewobrzeżnej części miasta. Pod względem architektury, świątynia była jedną z najbardziej okazałych zabytków wczesnogotyckich na Śląsku. Bryła, początkowo romańska, po zniszczeniu w czasie pożaru w 1291 roku została odbudowana już w formie gotyckiej. W XV wieku powstał wokół fary wieniec kaplic.

W 1332 roku przy kościele zamożni mieszczanie założyli szkołę, konkurencyjną w stosunku do szkoły przy kolegiacie. Z tego powodu dochodziło do konfliktów z duchowieństwem. Rozwój reformacji w XVI wieku spowodował z kolei zatargi na tle religijnym między ewangelikami a katolikami, a fara stała się centralnym miejscem starć. Rozruchy spowodowały zamknięcie świątyni przez radę miejską. Mimo tego, w 1581 roku świątynia dostała się w ręce protestantów, poza zakrystią i kaplicą Świętego Krzyża, które pozostały w rękach katolików.

W XVII wieku, podczas walk o głogowską twierdzę, kościół spłonął i nie nadawał się do użytkowania. Odbudowę zainicjował ówczesny proboszcz Baltazar Machius. Wieloletnie prace spowodowały przebudowę wnętrza w stylu barokowym, wybudowana została również ciekawa kaplica loretańska (obecnie zachowana jedynie w bryle). Kolejny pożar świątyni w 1758 roku spowodował zniszczenie jej wnętrza. Straty byli tak dotkliwie, iż odbudowa wnętrz trwała aż 15 lat. Podczas okupowania miasta przez garnizon francuski w latach 1806-1814, ta jak i inne głogowskie świątynie, służyły armii francuskiej za magazyny wojskowe. W trakcie walk II wojny światowej kościół wielokrotnie ostrzeliwany, a następnie doszczętnie spalony, w formie trwałej ruiny i nad wyraz “ściętą” wieżą, stał się symbolem Głogowa, górującym nad Starym Miastem do dziś.

W podziemiach kościoła chowano wielu zasłużonych głogowian. Potwierdzeniem tego są odkrycia licznych pochówków w trakcie prac archeologicznych. Przykładem niech posłuży odkrycie w 2008 roku komory grobowej ze szczątkami komendanta głogowskiej twierdzy z czasów wojny trzydziestoletniej, pochowanego w 1636 roku pułkownika Georga von Rostock.

Dariusz Andrzej Czaja (TZG)